Amazon: Hành trình từ gã khổng lồ thương mại đến 'công dân ESG toàn cầu'

Amazon – một trong những tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới – từ lâu đã nổi tiếng với tốc độ phát triển vượt bậc, năng lực logistics khổng lồ và hệ sinh thái tiêu dùng toàn cầu. Tuy nhiên, chính quy mô ấy cũng đặt Amazon trước áp lực ngày càng lớn từ xã hội và nhà đầu tư về tính bền vững, trách nhiệm xã hội và minh bạch quản trị – những trụ cột của ESG (Environmental, Social, Governance). Trong những năm gần đây, Amazon đã thực hiện hàng loạt chiến lược để tái định nghĩa vị thế của mình, không chỉ là “cỗ máy thương mại điện tử”, mà còn là một doanh nghiệp có trách nhiệm toàn diện với tương lai.

Từ lời hứa khí hậu đến hành động cụ thể

Năm 2019, Amazon ra mắt sáng kiến The Climate Pledge – một cam kết đạt phát thải khí nhà kính bằng 0 (net-zero) vào năm 2040, sớm hơn 10 năm so với mục tiêu của Thỏa thuận Paris. Đây được xem là bước ngoặt trong cách Amazon đối mặt với các chỉ trích về dấu chân carbon khổng lồ của mình.

Để hiện thực hóa mục tiêu, Amazon đã đưa ra hàng loạt hành động cụ thể:

• -Đầu tư 2 tỷ USD vào Quỹ Khí Hậu (Climate Pledge Fund), hỗ trợ các startup phát triển công nghệ xanh như năng lượng sạch, pin tái tạo, vật liệu sinh học.
• -Mua 100.000 xe tải giao hàng chạy điện từ Rivian, giúp giảm đáng kể lượng khí thải từ hoạt động logistics – vốn là nguồn phát thải lớn nhất của Amazon.
• -Vận hành bằng năng lượng tái tạo: Tính đến năm 2023, Amazon trở thành công ty mua điện mặt trời và điện gió lớn nhất thế giới trong khu vực doanh nghiệp tư nhân. Họ đặt mục tiêu 100% năng lượng tái tạo cho toàn bộ hoạt động vào năm 2025 – và đến 2024, đã đạt gần 90%.

Không dừng lại ở đó, Amazon cũng thúc đẩy việc thiết kế kho vận thông minh hơn, sử dụng hệ thống làm mát không dùng khí gas độc hại và tái chế bao bì triệt để hơn. Những bước đi này không chỉ là PR, mà còn tạo ảnh hưởng dây chuyền đến toàn bộ chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tác động xã hội: Trách nhiệm với người lao động và cộng đồng

Amazon có hơn 1.5 triệu nhân viên trên toàn cầu – điều này đồng nghĩa với việc chính sách nhân sự của họ có tác động xã hội cực lớn. Tuy nhiên, Amazon cũng là tâm điểm của nhiều cuộc tranh luận liên quan đến điều kiện lao động, thời gian làm việc và quyền lập công đoàn.

Đáp lại, trong những năm gần đây, Amazon đã tăng tốc cải thiện môi trường làm việc, bao gồm:

• -Tăng lương tối thiểu lên 15 USD/giờ tại Mỹ, và cam kết lộ trình lương sống tại các thị trường khác.
• -Đầu tư hơn 1,2 tỷ USD vào chương trình đào tạo lại kỹ năng (upskilling) cho 300.000 lao động đến năm 2025, giúp nhân viên chuyển sang các ngành nghề có thu nhập cao hơn.
• -Đẩy mạnh tiêu chuẩn an toàn tại nhà kho, đầu tư công nghệ AI và robot để giảm tai nạn lao động.

Ngoài ra, Amazon cũng dành ngân sách hàng trăm triệu USD cho các quỹ hỗ trợ cộng đồng, chương trình phát triển giáo dục STEM cho học sinh vùng sâu vùng xa, và cứu trợ thiên tai tại nhiều quốc gia. Đặc biệt, trong đại dịch COVID-19, Amazon đã chi hơn 4 tỷ USD cho công tác bảo vệ nhân viên, từ cung cấp khẩu trang đến tăng ca lương.

Quản trị doanh nghiệp: Minh bạch hóa và hướng tới bền vững

Trụ cột thứ ba của ESG – Governance (quản trị) – là nơi Amazon đã có những thay đổi đáng kể sau thời kỳ Jeff Bezos chuyển giao quyền lực cho Andy Jassy.

Cấu trúc quản trị của Amazon ngày càng được tăng cường theo hướng minh bạch hơn với nhà đầu tư và công chúng:

• -Công bố báo cáo ESG hàng năm, bao gồm các chỉ số carbon, tỷ lệ đa dạng giới và sắc tộc, trách nhiệm thuế, và chỉ tiêu hiệu suất bền vững.
• -Thiết lập Hội đồng ESG nội bộ, bao gồm các giám đốc cấp cao chịu trách nhiệm tích hợp ESG vào chiến lược kinh doanh toàn cầu.
• -Tăng cường giám sát từ bên ngoài, chấp nhận các kiến nghị từ cổ đông về bình đẳng giới, biến đổi khí hậu, quyền công nhân và trách nhiệm sản phẩm.

Tuy nhiên, Amazon vẫn còn đối mặt với những thách thức: như các vụ kiện liên quan đến quyền riêng tư của người dùng (từ Alexa, Ring), các cuộc điều tra chống độc quyền tại Mỹ và châu Âu, hay tranh luận về thuế doanh nghiệp toàn cầu. Đây là những điểm mà nhà đầu tư ESG thường theo dõi chặt chẽ.

Trong bối cảnh ngành công nghệ đang chịu áp lực lớn về đạo đức dữ liệu, tiêu dùng năng lượng và quyền lao động, Amazon trở thành “ca khó” nhưng cũng là “mẫu thử” điển hình. Tập đoàn vừa sở hữu hệ thống thương mại điện tử khổng lồ, vừa là nhà cung cấp cloud (AWS), vừa là đơn vị logistics, vừa là nhà sản xuất thiết bị thông minh – mỗi lĩnh vực đều có rủi ro ESG riêng.

Điều thú vị là, các nhà đầu tư lớn như BlackRock hay Vanguard – vốn cũng cam kết ESG – đã gây sức ép để Amazon cải thiện điểm số ESG, đặc biệt trong mảng nhân sự và chuỗi cung ứng. Áp lực từ thị trường vốn và người tiêu dùng thế hệ mới (Gen Z, Millennials) đang khiến Amazon không thể đứng ngoài cuộc chơi.

Theo một số hệ thống đánh giá ESG (như MSCI, Sustainalytics), điểm ESG tổng thể của Amazon ở mức “BB” hoặc “medium risk” – tức là đang trong nhóm có nguy cơ trung bình. Điểm mạnh ở trụ cột Môi trường, nhưng điểm yếu vẫn là yếu tố Xã hội và Quản trị.

Tuy nhiên, xu hướng đang dần cải thiện. Việc Amazon minh bạch hóa dữ liệu, gắn các chỉ tiêu bền vững vào báo cáo tài chính, và tích cực đối thoại với cổ đông đang giúp hãng dần cải thiện vị thế ESG của mình trên toàn cầu.