Buồn của quốc gia ‘bạn thân Mỹ’ bị ông Trump ‘xát muối vào vết thương’ với thuế thép 50%

Đầu tiên là làn sóng phản đối thương vụ Nippon Steel mua lại U.S. Steel. Thương vụ này bị chính quyền Washington xem là mối đe dọa an ninh quốc gia dù Nhật là đồng minh thân cận lâu năm.

Sau đó, Tokyo tiếp tục nhận “hung tin” Tổng thống Donald Trump tuyên bố tăng thuế nhập khẩu thép lên 50%. Quyết định này theo như tờ Washington Post gọi là “xát thêm muối vào vết thương”.

Các hãng truyền thông lớn tại Nhật đã chỉ trích gay gắt mức thuế mới. Tờ báo lớn nhất Nhật Bản Yomiuri gọi đây là hành động “vượt giới hạn”. Tờ Nikkei (vốn được xem như Wall Street Journal của Nhật) mô tả điều đó là “không thể chấp nhận”. Còn tờ Mainichi thì không ngần ngại gọi đó là “phi lý”.

Mâu thuẫn thương mại với Mỹ không phải điều mới với Nhật Bản. Tuy nhiên, thương vụ mua lại một công ty mang tính biểu tượng như U.S. Steel đang gợi lại những căng thẳng xưa. Theo các chuyên gia, niềm tin của doanh nghiệp Nhật khi đầu tư vào Mỹ có thể bị ảnh hưởng lâu dài, khiến họ trở nên thận trọng hơn.

Vào năm 2023, Nippon Steel của Nhật đề xuất mua lại U.S. Steel của Mỹ với giá khoảng 14,9 tỷ USD. Tuy nhiên, thương vụ ngay lập tức vấp phải làn sóng phản đối từ chính trường Mỹ. Cựu Tổng thống Joe Biden đã nỗ lực ngăn chặn thương vụ, viện dẫn lý do an ninh quốc gia. Khi vận động tranh cử, ông Trump cũng từng chỉ trích đây là một “thảm họa”, nhưng sau đó đã đổi lập trường và dự kiến sẽ đưa ra quyết định cuối cùng trong tuần này.

Về phần mình, Nippon Steel muốn sở hữu 100% U.S. Steel nhằm bảo vệ công nghệ cao và bí quyết sản xuất độc quyền. Trong thỏa thuận, một điều khoản bất thường được hé lộ là Mỹ sẽ nắm giữ một “cổ phiếu vàng”, cho phép Washington giám sát và có quyền phủ quyết một số hoạt động chiến lược của doanh nghiệp.

Ngoài ra, phía Nhật cũng đã đồng ý thành lập một hội đồng quản trị với đa số thành viên là công dân Mỹ và bổ nhiệm một CEO người Mỹ. Đầu tháng này, Nippon Steel còn đưa ra gói đầu tư bổ sung trị giá 14 tỷ USD để khiến ông Trump “mềm lòng”.

Tuy nhiên, các nhà phân tích tại Nhật cho rằng thương vụ sẽ đơn giản hơn rất nhiều nếu không bị cuốn vào chiến dịch tranh cử khi đó tại Mỹ và áp lực từ công đoàn.

Giới phân tích nhận định toàn bộ tranh cãi này càng làm dấy lên lo ngại về xu hướng bảo hộ thương mại tại Mỹ và những rủi ro đối với các công ty Nhật đang tìm cách mở rộng sang thị trường này.

Dù vậy, ông Wall và nhiều chuyên gia khác cho rằng thương vụ này vẫn có thể mang lại lợi ích cho cả Nippon Steel lẫn ông Trump.

Với Nippon Steel, đây là bước đi chiến lược sống còn. Tập đoàn đang phải đối mặt với cạnh tranh khốc liệt ở châu Á và không còn dư địa tăng trưởng tại Nhật. Công ty đã mở rộng sang Trung Đông, châu Phi và Nam Mỹ, nhưng Mỹ mới là mảnh ghép cuối cùng trong hành trình toàn cầu hóa.

Thỏa thuận này cũng trở nên quan trọng hơn trong bối cảnh doanh nghiệp Nhật phải đối mặt với những bất định từ hàng rào thuế quan Mỹ áp lên các mặt hàng chủ lực như thép, nhôm và ôtô.

Ông Trump từng áp mức thuế 24% với thép Nhật trong giai đoạn cao trào chiến dịch tranh cử, sau đó giảm xuống còn 10% để thúc đẩy đàm phán thương mại. Tuy nhiên, tuần qua ông bất ngờ nâng thuế lên 50%.

Nếu thương vụ Nippon Steel được hoàn tất, mức thuế cao này lại có thể trở thành lợi thế. Hàng thép nhập khẩu khó vào được thị trường Mỹ, trong khi những doanh nghiệp có cơ sở sản xuất tại Mỹ như Nippon sẽ hưởng lợi lớn.

Chuyên gia Yuki Tatsumi tại Stimson Center bình luận: “Thông điệp ngầm là: ‘Nippon Steel, nếu anh đặt cơ sở tại Mỹ thì sẽ được miễn thuế. Vậy thì nên ở lại sản xuất đi’”.

Tuy nhiên, nếu thương vụ đổ vỡ, mức thuế mới sẽ giáng đòn nặng vào nhiều doanh nghiệp Nhật, đặc biệt là các hãng xe có nhà máy lớn tại Mỹ và phụ thuộc vào thép nhập khẩu.

Giám đốc an ninh kinh tế Kazuto Suzuki tại Viện Địa kinh tế Tokyo cho biết thỏa thuận cuối cùng có thể không đáp ứng được kỳ vọng ban đầu của Nippon Steel. Nhưng việc đạt được một giải pháp dưới thời ông Trump sau gần hai năm bế tắc sẽ là bài học quan trọng đối với các ngành công nghiệp Nhật Bản.

Theo ông Suzuki, bài học ở đây là: “Ông Trump có thể thương lượng được”.

Theo Washington Post