“Thần đồng vật lý” từng giành giải vô số cuộc thi, có hơn 30 bài báo chuyên ngành danh giá: Vừa học xong tiến sĩ đã gặp biến, U40 bỗng thành người lang thang

Giữa phố phường Manhattan sầm uất của thành phố New York (Mỹ), ít ai ngờ có một người đàn ông lang thang, không nhà cửa, lại từng là một thiên tài vật lý đến từ Trung Quốc. Tên ông là Tôn Vệ Đông, năm đó 54 tuổi.

Ông từng là niềm tự hào của quê hương khi được mệnh danh là “thần đồng vật lý”, từng học tại Đại học Phúc Đán, một trong những đại học hàng đầu Trung Quốc, sau đó được tiến cử du học Mỹ. Nhưng giờ đây, cuộc đời ông lại rơi vào vòng xoáy của nỗi buồn và lãng quên.

Từ thần đồng học đường đến tiến sĩ vật lý tại Mỹ

Tôn Vệ Đông sinh năm 1969 tại thị trấn Trường Tỉnh, thành phố Giang Âm, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Tôn Vệ Đông nổi tiếng xuất sắc từ nhỏ, từng là học sinh của trường trung học trọng điểm Nam Kinh và nắm trong tay nhiều chiến thắng tại các cuộc thi lớn nhỏ.

Năm 1985, khi mới 16 tuổi, Tôn Vệ Đông trúng tuyển vào lớp thiếu niên chuyên vật lý của Đại học Phúc Đán, chuyên đào tạo những học sinh xuất sắc nhất cả nước về lĩnh vực khoa học tự nhiên.

Sau khi tốt nghiệp đại học, ông được Giáo sư Lý Chính Đạo, nhà vật lý từng đạt giải Nobel, chọn tham gia chương trình CUSPEA. Đây là một sáng kiến liên kết giữa Trung Quốc và Mỹ để đào tạo thế hệ nhà khoa học vật lý mới. Năm 1988, ông sang Mỹ, theo học tại Brooklyn College thuộc hệ thống Đại học Thành phố New York (CUNY), rồi tiếp tục lấy bằng thạc sĩ và tiến sĩ vật lý.

Từ năm 1992 đến 1999, Tôn Vệ Đông công bố hơn 30 bài báo khoa học bằng tiếng Anh, nhiều bài đăng trên tạp chí vật lý hàng đầu Physical Review. Ông từng được xem là người có triển vọng rất lớn trong ngành vật lý hạt nhân.

Sau khi hoàn thành nghiên cứu hậu tiến sĩ, ông chuyển sang học thêm ngành công nghệ thông tin và làm việc tại một công ty phần mềm trên phố Wall, với mức lương 140.000 USD/năm.

Bi kịch bắt đầu từ một cuộc hôn nhân sai lầm

Thời điểm cuộc sống đang trên đỉnh cao, Tôn Vệ Đông gặp một phụ nữ Trung Quốc đã có con gái riêng, được cho là người gốc Đông Bắc. Hai người nhanh chóng kết hôn. Tuy nhiên, cuộc hôn nhân không kéo dài. Sau vài năm chung sống, họ bất ngờ ly hôn mà không tiết lộ rõ nguyên nhân.

Nhiều người cho rằng, kể từ sau cú sốc hôn nhân, Tôn Vệ Đông rơi vào khủng hoảng tâm lý nghiêm trọng. Ông dần mất phương hướng, không thể giữ được công việc.

Chỉ sau vài tháng, ông nghỉ việc ở phố Wall rồi rơi vào trạng thái bất ổn kéo dài. Ông mắc các vấn đề tâm thần, thường xuyên bị ảo giác và rối loạn thính giác. Dần dần, ông mất liên lạc với bạn bè, gia đình và xã hội. Từ năm 2007, Tôn Vệ Đông bắt đầu cuộc sống lang thang trên đường phố New York.

Gần hai thập kỷ trôi qua, Tôn Vệ Đông sống vô gia cư, không có việc làm, không có giấy tờ tùy thân. Ông ngủ ở nhà ga tàu điện ngầm hoặc quán net… Những ngày mùa đông lạnh giá, ông phải tìm nơi có sưởi để không chết cóng. Mỗi bữa ăn đến từ các tổ chức từ thiện hoặc người lạ tốt bụng.

Ông thừa nhận mình có vấn đề tâm thần, thường sống trong hoang tưởng và cô lập. Tuy vậy, khi tỉnh táo, ông vẫn giữ được sự lịch thiệp, ăn nói rõ ràng và có tri thức. Khi biết tin mình được truyền thông quan tâm, ông bày tỏ mong muốn được về nước, đoàn tụ với gia đình.

Gia đình lo lắng, bạn cũ nhận ra, quê nhà xôn xao

Hóa ra, vào tháng 1/2024, một đoạn video ghi lại hình ảnh Tôn Vệ Đông lang thang ở Manhattan được đăng tải lên mạng, nhanh chóng thu hút sự chú ý. Những người bạn cùng lớp năm 1985 tại Đại học Phúc Đán thuở nào đã nhận ra ông.

Một vài ngày sau, người liên lạc của Hội cựu sinh viên của Đại học Phúc Đán tại New York cũng xác nhận danh tính của Tôn Vệ Đông và cho biết, họ đang tích cực tìm cách hỗ trợ ông.

"Chúng tôi hiện có thể xác nhận ông ấy thực sự là cựu sinh viên Phúc Đán. Đã có những hành động tình nguyện tự phát của cựu sinh viên Phúc Đán tại New York, nhưng vẫn chưa có liên hệ trực tiếp nào được thực hiện”, họ cho biết.

Tại quê nhà ở Giang Âm, người em trai hiện đang dạy học tại Nam Kinh cũng hay tin nhưng muốn giữ kín tin tức với mẹ già hơn 80 tuổi vì sợ bà không chịu nổi cú sốc.

Trường hợp của Tôn Vệ Đông không chỉ là bi kịch cá nhân, mà còn là tấm gương phản chiếu một phần tâm lý của nhiều người trẻ ưu tú khi ra nước ngoài lập nghiệp. Sở hữu trí thông minh vượt trội từ nhỏ không đồng nghĩa với thành công trong cuộc sống tương lai. Kiến thức hàn lâm càng không thể thay thế các kỹ năng sống, khả năng đối mặt với khủng hoảng tâm lý hay bản lĩnh thích nghi với môi trường khắc nghiệt.

Cái kết của thiên tài một thời là lời nhắc nhở rằng, đằng sau ánh hào quang là những rủi ro mà nếu không đủ bản lĩnh, người ta có thể đánh mất chính mình. Tài năng và sự chăm chỉ là quan trọng, nhưng lựa chọn đúng đắn mới là chìa khóa quyết định số phận của bạn.

Theo Sohu, Aboluowang, Zhihu…