Đầu tư đường sắt cao tốc Bắc Nam: Ai đủ sức mạnh gánh vác?

Nói về việc gần đây có một số doanh nghiệp tư nhân đề xuất tham gia đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, chuyên gia Nguyễn Minh Phong nhấn mạnh, ông và nhiều người khác thấy mừng khi thấy tinh thần nhập cuộc của doanh nghiệp tư nhân - họ sẵn sàng đưa vai gánh vác một trọng trách lớn của đất nước. Đó là điều phù hợp với tinh thần của Nghị quyết 68.

Nếu cả xã hội đồng thuận và chính sách Nhà nước tốt để cho tư nhân làm thành công đường sắt cao tốc Bắc - Nam thì đó chính là đột phá lớn nhất, là phép thử và minh chứng thuyết phục nhất cho toàn bộ chính sách của Đảng ta về kinh tế tư nhân trong thời gian tới.

Tuy nhiên, vấn đề ở đây là vẫn phải cần đến “bộ lọc” để chọn ra nhà đầu tư tư nhân nội địa đủ tầm.

“Đông chưa chắc đã vui, thậm chí nếu không phối hợp được nhịp nhàng thì còn có thể gây nhiễu, khiến quá trình thẩm định, lựa chọn nhà đầu tư bị kéo dài, gây lỡ cơ hội vàng và tăng chi phí.

Ngoài ra, không thể biến dự án sống còn của đất nước thành nơi để mọi doanh nghiệp cùng vào “thử sức” để rồi lại gánh rủi ro.

Trên thương trường, doanh nghiệp có thể thắng hoặc thua. Nhưng dự án thế kỷ quyết định tương lai và vị thế quốc gia này thì chỉ có thể thắng!” , ông Phong nhấn mạnh.

Theo ông Phong, làm dự án quy mô “trăm năm có một” như đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam thì không thể chỉ dựa vào nhiệt huyết, mà nó đòi hỏi tầm nhìn chiến lược, năng lực tổ chức thượng tầng và bản lĩnh quản trị hạ tầng.

Đường sắt tốc độ cao không phải là một dự án thử nghiệm, càng không phải là sân chơi cho những ai “dám nghĩ dám làm”. Đây là một hệ sinh thái hạ tầng phức tạp, đòi hỏi tích hợp công nghệ tiên tiến, kỹ thuật chính xác đến từng milimet, hệ thống vận hành đồng bộ và một quy trình an toàn nghiêm ngặt. Chỉ cần một sai số nhỏ cũng có thể gây hậu quả nghiêm trọng, cả về người, của và niềm tin xã hội.

Đồng quan điểm, chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh nhấn mạnh, ngoài tinh thần và nhiệt huyết, điều quan trọng nhất với một dự án tầm cỡ chưa từng có của đất nước chính là tính khả thi về kinh tế, tài chính và xã hội để đảm bảo đúng với ý nghĩa xương sống, giúp lan tỏa tới hàng chục ngành nghề liên quan đến siêu dự án đường sắt cao tốc.

Ai đủ sức lĩnh vai “nhạc trưởng” duy nhất?

Nhiều chuyên gia kinh tế nêu quan điểm, với một siêu dự án có ý nghĩa thế kỷ như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, phương án tối ưu khi chọn doanh nghiệp tư nhân làm nhà đầu tư đó là chọn một đầu mối duy nhất - một nhạc trưởng đủ tầm, chịu trách nhiệm cao nhất và duy nhất. Vì điều này sẽ khiến doanh nghiệp có thể quyết sách nhanh hơn, dưới sự giám sát chặt chẽ của Nhà nước.

Ngược lại, nếu bị xé lẻ, triển khai từng phân khúc thì dự án dễ có nguy cơ thiếu đồng bộ, chậm tiến độ, làm đội vốn và đánh mất cơ hội phát triển chiến lược của đất nước.

Cụ thể, Nhà nước cần định ra những nguyên tắc và hệ tiêu chí cơ bản, cụ thể và đồng bộ để làm chuẩn cho sự lựa chọn nhà thầu dự án. Một doanh nghiệp được lựa chọn cần có năng lực tài chính vững vàng, khả năng huy động vốn lớn, năng lực làm chủ công nghệ, kinh nghiệm triển khai các dự án hạ tầng thần tốc và có cam kết mạnh mẽ về tiến độ, cũng như chất lượng theo các kịch bản khả thi nhất, hài hoà mục tiêu và cân bằng lợi ích, quyền lợi cũng như trách nhiệm cụ thể.

Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng, việc các doanh nghiệp tư nhân muốn tham gia vào các dự án trọng điểm quốc gia là một tín hiệu rất tốt. Tuy nhiên, cần phải cân nhắc đến năng lực của doanh nghiệp có phù hợp hay không.

“Chúng ta huy động mọi nguồn lực trong nước, nhưng cần phải có một hội đồng chuyên môn cao để thẩm định năng lực của những doanh nghiệp này. Từ đó, chọn ra một nhạc trưởng duy nhất đủ tầm để thực hiện” , ông Doanh nhấn mạnh.

Nhấn mạnh quan điểm cần tìm được một doanh nghiệp đủ tầm để có thể đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam, chuyên gia Nguyễn Xuân Thủy bày tỏ sự tin tưởng, có thể “chọn mặt gửi vàng” với VinSpeed của hệ sinh thái Vingroup.

“VinGroup nổi tiếng là đơn vị đã có nhiều kinh nghiệm, họ đã làm đủ các công trình lớn rồi. Ngoài ra, họ cũng có những kinh nghiệm về nghiên cứu khoa học và công nghệ. Về tài chính, họ có đủ nguồn lực để tiếp cận, mua các công nghệ của nước ngoài. Cho nên, tôi cho rằng, doanh nghiệp này có thể hoàn toàn làm được những dự án trọng điểm” , ông Thủy phân tích.

Tương tự, ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng (Đại học Nguyễn Trãi), cũng cho rằng việc một tập đoàn tư nhân hàng đầu Việt Nam như Vingroup đề xuất tham gia dự án trọng điểm quốc gia như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam mang nhiều ý nghĩa và ưu thế chiến lược.

Đầu tiên là uy tín về tiến độ và năng lực triển khai dự án quy mô lớn. Vingroup đã chứng minh khả năng thực thi nhanh chóng và hiệu quả qua hàng loạt dự án như Vinhomes, Vincom, Vinmec, Vinschool và đặc biệt là VinFast với tổ hợp sản xuất ô tô điện quy mô toàn cầu được triển khai thần tốc chỉ trong thời gian ngắn. Điều này thể hiện năng lực tổ chức, huy động nguồn lực và quản trị tiến độ rất cao của doanh nghiệp - yếu tố then chốt trong các công trình hạ tầng quy mô lớn như đường sắt tốc độ cao.

Bên cạnh đó, Vingroup có khả năng huy động tài chính mạnh mẽ và linh hoạt. Với tổng tài sản lớn và khả năng huy động vốn trong và ngoài nước, Vingroup hoàn toàn có thể tham gia với vai trò nhà đầu tư hoặc liên doanh cùng các đối tác trong - ngoài nước.

Đặc biệt, Vingroup luôn có tư duy đổi mới, ứng dụng công nghệ và tầm nhìn dài hạn. VinFast là ví dụ điển hình cho tư duy đột phá và chiến lược “nhảy vọt”. Điều này cho thấy Vingroup không đơn thuần chỉ là nhà đầu tư hạ tầng mà còn có khát vọng công nghệ, kết nối, chuỗi giá trị toàn cầu. Nếu ứng dụng tư duy này vào giao thông đường sắt, họ có thể đem đến cách tiếp cận hiện đại, tích hợp công nghệ số, dịch vụ phụ trợ, logistics, từ đó nâng tầm hệ sinh thái giao thông quốc gia.

"Tôi cho rằng, năng lực của Tập đoàn Vingroup hoàn toàn có thể thực hiện được dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam" , ông Huy nói.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho rằng, nếu để “so bó đũa, chọn cột cờ” trong số các doanh nghiệp tư nhân trong nước để làm dự án thì VinSpeed là lựa chọn đáng tin cậy số 1. Vì doanh nghiệp được hậu thuẫn bởi Vingroup - một trong những tập đoàn tư nhân lớn nhất Việt Nam và cũng là thương hiệu lớn ở Đông Nam Á, có kinh nghiệm triển khai và vận hành các dự án lớn tầm cỡ quốc gia và được quốc tế thừa nhận.

“Thực tế cho thấy Vingroup đã tạo ra được niềm tin trong giới đầu tư và công chúng, đồng thời cũng đã trải qua nhiều va đập, với không ít thành tựu trên thương trường, được dư luận cả trong nước và quốc tế nể phục.

Đây là yếu tố tối quan trọng cho khả năng dẫn dắt và đảm bảo thành công khi xây dựng một công trình mang tính biểu tượng quốc gia và cần đến sự hỗ trợ quốc tế như dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam” , ông Phong nhấn mạnh.