Làm người không muốn, chỉ muốn thành "người chuột": Cuộc đời này bạc lắm, cố gắng để làm gì?

Hãy tưởng tượng bạn ngủ một giấc đến 11 giờ trưa mới dậy. Nhưng thay vì ra khỏi giường để rửa mặt, bạn vẫn trùm chăn thêm mấy tiếng nữa, lướt mạng xã hội, ứng dụng mua sắm hoặc xem Netflix.

Chỉ đến 3 giờ chiều, bạn mới uể oải đứng dậy nấu bữa ăn đầu tiên trong ngày. Nhưng rồi vòng lặp lại tiếp tục, ăn, nằm trên giường và lướt điện thoại đến tận khi đi ngủ, thường là tờ mờ sáng hôm sau.

Đây là cuộc sống của một "người chuột" hay "lao shu ren" trong tiếng Trung, một thuật ngữ đang lan truyền trong giới trẻ Trung Quốc trên mạng xã hội. Khái niệm này mô tả lối sống của một người chẳng khác gì con chuột - hoạt động về đêm, ẩn dật, nép mình sang một bên.

Được coi như một hình thức phản kháng thầm lặng chống lại văn hóa hối hả và nhịp sống nhanh của xã hội hiện đại, lối sống "người chuột" đã gây tiếng vang trong giới trẻ Trung Quốc.

Dù là trào lưu vui vẻ, kiểu sống này phần nào phơi bày những áp lực nghiêm trọng mà giới trẻ Trung Quốc phải đối mặt ở trường học và nơi làm việc - từ những yêu cầu học tập khắt khe đến thị trường việc làm cạnh tranh gay gắt.

Chuột rời hang, "người chuột" chui vào

Hình ảnh trên cũng là một ngày thường thấy trong cuộc sống của Pu Yiqin, 23 tuổi, học viên thạc sĩ người Trung Quốc tại King's College London – người phụ nữ tự nhận mình là "người chuột".

Cô ghi lại thói quen sống khép kín của mình thông qua các vlog "hài hước" hàng ngày được chia sẻ trên Xiaohongshu. Trong một video, cô đi ngủ sau 1 giờ 30 sáng với câu nói đùa: "Tối nay đi ngủ sớm nhé, chúc ngủ ngon".

Ràm phòng ngủ của cô liên tục được kéo lại. "Đèn quá sáng, chuột cần môi trường tối", cô nói.

Thuật ngữ "người chuột" xuất hiện sau một video xuất hiện hồi cuối tháng 2, trong đó một phụ nữ trẻ đến từ Chiết Giang chia sẻ về một ngày vô cùng uể oải của mình.

Cô nằm trên giường ba tiếng sau khi thức dậy, rửa mặt, rồi ngủ thêm năm tiếng nữa. Người phụ nữ không ăn bữa ăn đầu tiên cho đến khi bố mẹ cô đánh thức vào buổi tối. Đến nửa đêm, cô mới bắt đầu làm vài việc và tắm vào lúc 2 giờ sáng.

Video này đã lan truyền trên mạng, thu hút hơn 400.000 lượt thích và bình luận. Các bài đăng liên quan đến "người chuột" cũng thu hút hơn 2 tỷ lượt xem trên mạng xã hội Trung Quốc.

Trên các nền tảng Xiaohongshu hay Douyin, rất nhiều thanh thiếu niên Trung Quốc - trong và ngoài nước - ghi lại thói quen "người chuột" của họ.

Pu là một trong số đó. "Ngoài giờ học hoặc thỉnh thoảng đi chơi, phần lớn thời gian của chúng tôi là ở lì trong nhà… giống như những chú chuột sống trong bóng tối".

Xu hướng này chủ yếu liên quan đến những người Trung Quốc trẻ tuổi, đặc biệt là thế hệ Z (sinh từ năm 1997 đến năm 2012) và thế hệ thiên niên kỷ (sinh từ năm 1981 đến năm 1996).

Xu hướng "người chuột" không phải là mới. Có thể so sánh với hikikomori ở Nhật Bản - những người ẩn mình khỏi xã hội trong thời gian dài, thường là hơn sáu tháng.

Cố gắng để làm gì?

Phó giáo sư Kuang Xianwen từ Đại học Xi'an Jiaotong-Liverpool (XJTLU) ở Tô Châu cho biết, bản sắc "người chuột" có liên quan đến những áp lực khác nhau mà các thế hệ thanh niên Trung Quốc phải đối mặt.

Ông chia sẻ với CNA rằng thế hệ thanh niên hiện nay, không giống như thế hệ những năm 1980, cảm thấy để gặt hái thành quả từ công sức lao động là điều khó khăn mặc dù họ đã nỗ lực.

"Họ bước vào xã hội, họ làm việc nhưng có vô vàn áp lực… ai cũng nỗ lực rất nhiều nhưng có người thấy chẳng còn hy vọng, cạnh tranh rất khốc liệt - vậy thì cố gắng để làm gì"?

Theo số liệu chính thức, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên Trung Quốc đạt 15,8% vào tháng 4. Mặc dù tỷ lệ này, không bao gồm sinh viên, là mức thấp nhất được ghi nhận cho đến nay trong năm nay, nhưng vẫn cao hơn mức 14,7% trong cùng kỳ năm ngoái.

Đồng thời, dự kiến ​​sẽ có 12,22 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học trong năm nay, tăng so với khoảng 9 triệu vào năm 2021. Chính phủ Trung Quốc đã thừa nhận tính cấp thiết trong việc giải quyết những thách thức về cơ cấu mà thị trường việc làm đang phải đối mặt.

Cạnh tranh gay gắt cũng lan sang cả lĩnh vực học tập, có thể thấy ở kỳ thi tuyển sinh đại học quốc gia. Được coi là cánh cổng ước mơ nhưng cạnh tranh cũng vô cùng khó.

Kết quả là, một số người chọn cách từ chối cuộc đua, trở nên lười biếng và chỉ làm vừa đủ để tồn tại, theo một xu hướng được gọi là "nằm thẳng" hoặc "tang ping" trong tiếng Trung.

Xu hướng "người chuột" được coi là sự tiến hóa của "nằm thẳng". Yuan Yuan, một giảng viên tại XJTLU, nói với CNA rằng xu hướng này ám chỉ những người trẻ tuổi quyết định "từ bỏ hẳn sự cạnh tranh xã hội".

"Đó là hình thức từ bỏ việc leo lên nấc thang xã hội, tôi sẽ dồn năng lượng vào các hoạt động ban đêm, trên Internet, và vai trò của tôi trong xã hội chỉ đơn giản là tồn tại như một cỗ máy", cô nói.

"Khi trưởng thành, bạn sẽ nhận ra có những việc ở công ty dù mình không thích những vẫn phải làm. Bạn sẽ không nghỉ việc mà chấp nhận rằng đó là một phần của công việc. Tuy nhiên, người chuột lại không thích như thế".

Một bình luận phổ trên mạng đã cho thấy cái nhìn tổng quát nhất về suy nghĩ của "người chuột".

"Chúng ta đã chán ngán lối sống hào nhoáng, vội vã, ép buộc mà mình đang phải chịu đựng. Thứ chúng ta muốn là được tự do nằm xuống bất cứ khi nào và bất cứ nơi nào".