PGS.TS Trần Đình Thiên: "Khu vực tư nhân 40 năm nay chưa bao giờ yếu và khó như lúc này"

Khu vực kinh tế tư nhân hiện đang được kỳ vọng trở thành động lực tăng trưởng quan trọng nhất của nền kinh tế Việt Nam. Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị đã khẳng định rõ điều đó, đánh dấu một bước ngoặt lớn về nhận thức và định hướng phát triển. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là: liệu khu vực này có đủ năng lực để gánh vác một sứ mệnh lớn lao đến vậy, nhất là khi chính khu vực tư nhân đang trải qua một giai đoạn khó khăn chưa từng thấy trong suốt hơn 40 năm qua?

"Khu vực tư nhân 40 năm nay chưa bao giờ yếu và khó như lúc này", PGS.TS Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng nhận định tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025 với chủ đề: "Kinh tế tư nhân: Gỡ rào cản – Giao trọng trách". Theo ông, việc giao một sứ mệnh lớn lao trong bối cảnh khu vực tư nhân còn yếu hiện nay đặt ra một thách thức lớn, không chỉ cho khu vực tư nhân mà cho toàn Đảng, Nhà nước. 

"Trên trải thảm, dưới rải đinh" - Không thể cải cách nếu thể chế vẫn phân mảnh

Dù tỷ trọng đóng góp vào GDP tăng từ 40–41% lên trên 50% theo cách tính mới, khu vực tư nhân Việt Nam vẫn đối mặt nhiều hạn chế. Chủ yếu đến từ doanh nghiệp FDI (22% GDP), trong khi doanh nghiệp nội địa chỉ chiếm 9–10%, phần lớn là các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa với năng lực cạnh tranh thấp và khả năng kết nối hạn chế về vốn, công nghệ và quản trị khiến họ khó cạnh tranh trong nền kinh tế mở, nơi kim ngạch xuất nhập khẩu tương đương GDP.

Cơ cấu xuất nhập khẩu càng làm rõ sự chênh lệch, khu vực FDI chiếm tỷ trọng ngày càng lớn, trong khi doanh nghiệp nội địa suy giảm. Tỷ lệ doanh nghiệp giải thể gần ngang bằng số doanh nghiệp thành lập mới, phản ánh môi trường kinh doanh còn nhiều trở ngại. 

Trước thực trạng này, theo ông Trần Đình Thiên, việc ban hành Nghị quyết 68 là cần thiết và kịp thời, nhưng sẽ không đủ nếu không thay đổi đồng bộ tư duy và thể chế.

Thứ nhất là tư duy chính sách. Nếu trước đây khu vực tư nhân bị xem là lực lượng “ngoài hệ thống”, thì nay cần được xác định là "một phần của chúng ta", là lực lượng trung tâm trong chiến lược phát triển. Những tư duy kiểu “quản không được thì cấm” cần chấm dứt. Chính sách không chỉ nên điều tiết mà phải chủ động kiến tạo môi trường cho doanh nghiệp phát triển.

Thứ hai là hoàn thiện thể chế và khung pháp lý. Cơ chế “xin – cho” từ dưới lên đã tạo ra rủi ro cho cả doanh nghiệp lẫn bộ máy thực thi. Vì vậy, tư duy cải cách cần đi từ trên xuống – rõ ràng, thống nhất và dứt khoát. Khi nền tảng thể chế đã thông suốt, việc triển khai chính sách sẽ tránh được tình trạng "trên trải thảm, dưới rải đinh".

Đã nói là làm, đã cam kết là phải thực hiện

Một điểm đáng chú ý khác là tỷ lệ doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường đang tiệm cận tỷ lệ doanh nghiệp mới thành lập, phản ánh môi trường kinh doanh vẫn còn nhiều vướng mắc, thiếu ổn định. Để cải thiện tình hình, doanh nghiệp cần được tiếp cận thuận lợi hơn với các nguồn lực thiết yếu như đất đai, tài chính, lao động có kỹ năng.

Ông Thiên nhấn mạnh việc triển khai đồng bộ Nghị quyết 68 với các Nghị quyết khác như 57, 59 và 66, tạo thành khung chiến lược toàn diện. Đặc biệt, cần xây dựng cơ chế pháp lý bảo vệ doanh nhân tiên phong, giảm thiểu rủi ro bị hình sự hóa trong các hoạt động kinh doanh thuần túy, từ đó khuyến khích đổi mới sáng tạo. 

Bản thân các doanh nghiệp cũng cần thay đổi tư duy, chuyển từ “không muốn lớn” sang quản trị hiện đại, minh bạch, có khả năng hội nhập và cạnh tranh toàn cầu.

Khu vực tư nhân Việt Nam dù đang đối mặt với nhiều thách thức vẫn mang tiềm năng to lớn để trở thành động lực tăng trưởng chính. Với tinh thần “đã nói là làm, đã cam kết là phải thực hiện”, như ông Trần Đình Thiên nhấn mạnh tại diễn đàn, sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và xã hội là yếu tố then chốt. 

Cải cách thể chế, hỗ trợ nguồn lực và khuyến khích đổi mới sáng tạo không chỉ giúp khu vực tư nhân “cất cánh”, mà còn góp phần đưa Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập trung bình cao vào năm 2030. Với những bước đi quyết liệt và đồng bộ, khu vực tư nhân sẽ không chỉ là niềm hy vọng, mà còn là “xương sống” của một nền kinh tế thịnh vượng và bền vững.