Một bài thi có đáp án trước mắt nhưng chưa chắc thí sinh đã copy đúng, thậm chí trượt thẳng: Ai theo đuổi trông cũng "nghệ" tuyệt đối!

Nghe qua tưởng đùa chứ thật đấy: có một kiểu bài thi mà đề bài và đáp án lù lù trước mặt, thậm chí nhìn thấy tận mắt, ngồi 3 tiếng chỉ để… chép lại, mà cuối cùng vẫn rớt như thường. Không sai, đó chính là bài thi năng khiếu mỹ thuật.

Bài thi năng khiếu mỹ thuật là phần thi đặc biệt dành cho các thí sinh đăng ký vào những ngành như Kiến trúc, Thiết kế đồ họa, Thiết kế thời trang, Mỹ thuật công nghiệp, hoặc Sư phạm mỹ thuật... Các môn thi phổ biến bao gồm Vẽ hình họa (thường là vẽ tượng thạch cao bằng bút chì để đánh giá khả năng quan sát, cảm nhận hình khối, ánh sáng và tỉ lệ); Vẽ trang trí màu (thể hiện bố cục và cảm nhận màu sắc theo chủ đề cho trước); và Vẽ mỹ thuật sáng tạo (nhấn mạnh vào tư duy nghệ thuật và khả năng thể hiện ý tưởng cá nhân).

Tùy theo yêu cầu của từng trường đại học, các tổ hợp xét tuyển có thể là V00 (Toán, Lý, Vẽ), V01 (Toán, Văn, Vẽ) hoặc H00 (Văn, Vẽ hình họa, Vẽ trang trí màu). Bài thi năng khiếu thường kéo dài từ 210 - 240 phút tùy từng trường. Ví dụ, Đại học Kiến trúc Hà Nội thi Vẽ hình họa và Vẽ mỹ thuật, trong khi Đại học Mỹ thuật Công nghiệp yêu cầu Vẽ hình họa và Bố cục màu. Những môn thi này không chỉ kiểm tra kỹ năng vẽ tay mà còn phản ánh tư duy thẩm mỹ và tiềm năng sáng tạo của mỗi thí sinh.

Đề bài không giấu giếm, đáp án "phơi bày" suốt 3 ti ếng

Nếu bạn từng là học sinh khối A, C hay D, chắc chắn quen với kiểu đề bài dạng: "Phân tích tác phẩm…", "Giải phương trình…", "Cho tam giác ABC có…". Nhưng với dân thi khối V, khối H hay nói chung là ở những khối có thi năng khiếu, đề bài đôi khi đơn giản đến mức đau lòng. Đề thi môn năng khiếu mỹ thuật ở các trường đại học có đào tạo ngành Kiến trúc, Mỹ thuật, Thiết kế thường rơi vào 2 dạng chính: vẽ hình họa (tượng, người thật) và vẽ trang trí (hoặc bố cục màu, ký họa, diễn họa, tuỳ ngành).

Các dạng đề phổ biến:

- Vẽ tượng thạch cao bán thân

- Vẽ người thật toàn thân đang ngồi hoặc đứng (tạo dáng cố định 2 – 3 tiếng)

- Trang trí hình vuông / hình chữ nhật với đa dạng chủ đề cụ thể: Lễ hội truyền thống; Ngày nhà giáo Việt Nam; Môi trường xanh; Tuổi học trò…

- Bố cục tạo hình sáng tạo (thiết kế bìa sách, poster, bao bì, logo...)

...

Không cần tưởng tượng. Không cần suy luận. Không cần học thuộc. Tất cả nằm trước mặt bạn, cụ thể và rõ ràng hơn cả đề Văn. Mọi thứ đã sẵn sàng. Việc của bạn là... vẽ.

Nghe thì tưởng "ngon ăn", nhưng thực tế lại là trận chiến đầy cam go, nơi ai cũng nhìn một thứ, nhưng không phải ai cũng "nhìn thấy" điều cần thể hiện.

Không phải ai vẽ giống cũng là giỏi

Chuyện kể rằng trong một kỳ thi vào Đại học Kiến trúc Hà Nội, giám khảo đã lặng lẽ quan sát các thí sinh suốt buổi thi. Có bạn tả tượng chính xác đến từng nếp gấp, khối mũi, ánh sáng nhưng bức tranh vẫn bị đánh giá là "chưa đạt". Vì sao?

Vì mỹ thuật không chỉ là chép lại thực tế như cái máy photocopy. Một bức tượng không chỉ là hình dạng. Nó là ánh sáng, khối, không gian, cảm xúc, tỉ lệ, cách xử lý nét bút, độ đậm nhạt, bố cục, thậm chí là cách bạn “nhìn” thế giới hay nói cho "nghệ" là: thần thái.

Tóm lại, dù không có "đáp án đúng tuyệt đối", nhưng bài thi năng khiếu vẫn có những tiêu chí chấm điểm cực kỳ rõ ràng và khắt khe. Trước hết là tỉ lệ hình vẽ phải chuẩn, không được lệch đầu to người nhỏ hay chân dài quá mức. Khối phải rõ, thể hiện được độ nông sâu, gần xa, ánh sáng tối mạch lạc, không bị "phẳng lì" như tranh dán giấy. Bố cục cần cân đối, đặt nhân vật hay đối tượng chính ở vị trí phù hợp, tránh bị chệch tâm hay nghiêng lệch gây mất thị giác. Thí sinh cũng phải thể hiện chất liệu của vật thể, ví dụ: tượng là đá thì phải thấy được "chất đá" – rắn, nặng, bề mặt mịn hay nhám.

Nói cách khác, bạn có thể vẽ đúng cái đầu tượng David, nhưng nếu không vẽ ra “chất đá”, không có độ nặng, không tạo được không gian và chiều sâu, thì bài thi vẫn bị đánh giá là trượt!

Với bài thi màu, giám khảo sẽ chú ý đặc biệt đến khả năng phối màu: có hài hòa hay bị "sến súa"? Có dùng màu một cách thông minh để dẫn mắt người xem không? Bố cục tổng thể phải rõ ràng, hợp lý, không rối rắm. Quan trọng hơn cả là bài vẽ cần truyền tải đúng nội dung đề bài, có thần thái, cá tính riêng, và đặc biệt là phải có tính sáng tạo… Đó có thể là một chi tiết bất ngờ, một cách xử lý màu độc đáo hay một ý tưởng khiến giám khảo nhớ ngay trong chớp mắt.

Luyện thi năng khiếu: Cuộc đua không dành cho phút chót

Nếu bạn nghĩ đến tháng 6 mới bắt đầu tập vẽ thì chúc may mắn nhé. Bởi vì dân thi năng khiếu thường luyện tay từ khi còn mặc đồng phục cấp 2, có người còn theo học ở các lò luyện hình họa, bố cục từ năm lớp 10.

Ở những trung tâm luyện thi danh tiếng, các sĩ tử phải vẽ mỗi ngày từ 3 - 5 tiếng, tập làm quen với ánh sáng, khối, chất liệu, cách đặt bố cục để không bị "rối" khi vào phòng thi.

Trận thi thật là buổi thi năng khiếu của các trường thường diễn ra vào tháng 6-7. Nhưng trận thi ngầm bắt đầu sớm hơn nhiều từ lúc bạn chọn cầm bút chì, quyết định sẽ "đánh cược" tương lai qua đường nét. Vì đây không phải bài thi chỉ cần luyện công thức hay học thuộc, mà là cuộc hành trình khai phá cái nhìn cá nhân, cảm xúc nội tâm và phong cách riêng.

Và bạn biết không? Có những người vẽ được cả bức tượng thần Zeus như thật, nhưng vẫn không đủ điểm đỗ vì thiếu hồn, thiếu chất cá nhân. Cũng có người vẽ vụng, bố cục hơi lệch, nhưng đường nét có cá tính, xử lý ánh sáng thông minh và được điểm cao bất ngờ.

Vậy mới nói: thi năng khiếu không giống như làm toán đúng - sai. Nó giống như thể hiện chính mình qua ngôn ngữ thị giác, mà người đối diện là giám khảo có "đọc" được hay không lại là chuyện khác.

Đáng nói là ngoài bài thi năng khiếu, các thí sinh vẫn phải thi kèm với các văn hóa như Toán + Văn (khối H), hoặc Toán + Lý (khối V). Nghĩa là trong khi bạn bè luyện thi đại học bằng cách giải đề Toán, ôn Văn mẫu, thì dân mỹ thuật phải chia đôi thời gian để vừa học kiến thức phổ thông, vừa cắm cúi luyện vẽ mỗi tối.

Đã thế, bài vẽ không phải cứ luyện nhiều là giỏi. Càng vẽ nhiều, bạn càng phải hiểu mình sai ở đâu: sai tỉ lệ, sai khối, sai ánh sáng hay... sai phong cách. Có người vẽ cả trăm bức nhưng vẫn không có điểm đột phá, vì chưa chịu thay đổi tư duy trong khi đó, có người chỉ vẽ 30 bài nhưng biết “bắt hồn” khối tượng thì lại vào thẳng top đầu.

Cuối cùng, đây không phải cuộc thi ai "vẽ đẹp" hơn ai

Với nhiều người, thi năng khiếu là bài thi công bằng đến kỳ lạ: không ai bị "tủ đề", không cần học tủ, không ai "quay cóp" (vì có quay cóp cũng không quay cóp nổi). Nhưng cũng là bài thi thiếu tiêu chí "đo lường" rõ ràng, khiến nhiều bạn tiếc nuối khi thấy bài vẽ của mình có vẻ ổn mà vẫn bị điểm thấp.

Đương nhiên, nói đi cũng phải nói lại, đây là kiểu thi dạy bạn đối mặt với sự thật rằng: giỏi không có nghĩa là đủ. Đúng không có nghĩa là đỗ nếu bạn thiếu tư duy, thiếu bản lĩnh, hoặc chưa kịp thể hiện hết con người mình trên giấy.

Thi năng khiếu không giống bất kỳ bài thi nào khác trong đời học sinh. Nó không có đáp án mẫu. Thứ bạn mang vào phòng thi là cây bút chì. Nhưng thứ bạn phải để lại trên giấy là bản sắc cá nhân, là cách bạn hiểu thế giới xung quanh, cách bạn thấy được cái đẹp trong sự vật bình thường.

Và đó cũng chính là điều khiến bài thi năng khiếu dù có "đáp án trước mắt" vẫn là một ẩn số lớn trong đời mỗi sĩ tử nghệ thuật.

Tổng hợp