Dừng "tiếp tay" cho hàng nhập giá rẻ để bảo vệ sản xuất nội địa

Hàng nhập khẩu qua thương mại điện tử tăng mạnh

Trong vài năm trở lại đây, cùng với làn sóng chuyển đổi số và xu thế tiêu dùng nhanh - tiện - rẻ, thị trường thương mại điện tử (TMĐT) xuyên biên giới tại Việt Nam đang tăng trưởng với tốc độ chóng mặt. Hàng loạt mặt hàng tiêu dùng nhập khẩu từ Trung Quốc, Thái Lan, Hàn Quốc…tràn ngập qua kênh TMĐT với hình thức nhỏ lẻ, theo lô cá nhân và gần như không chịu thuế.

Chia sẻ với phóng viên, một người tiêu dùng cho biết, chiếc băng đô trẻ em, bộ dao nhà bếp, dụng cụ làm sạch nhà vệ sinh hay thậm chí là một chiếc quạt mini, máy rửa mặt... chỉ cần vài thao tác đơn giản trên các nền tảng như TikTok Shop, Shopee, Temu là ngay lập tức được vận chuyển từ nước ngoài về tận tay người dùng chỉ trong vòng một tuần, với giá chỉ bằng một nửa hàng nội địa. Đó là lý do, nhiều người tiêu dùng hiện nay lựa chọn cách thức mua hàng này.

Bình quân mỗi ngày có hơn 170.000 đơn hàng nhập khẩu lẻ được "bơm" vào thị trường Việt.

Theo Cục Hải quan, riêng năm 2024, cả nước đã ghi nhận hơn 62 triệu đơn hàng xuyên biên giới qua TMĐT, tức là bình quân mỗi ngày có hơn 170.000 đơn hàng nhập khẩu lẻ được "bơm" vào thị trường Việt. Đáng chú ý, hơn 95% số đơn hàng này có giá trị nhỏ dưới 1 triệu đồng và hầu hết đều được phân loại là hàng quà tặng hoặc hàng mua dùng cá nhân, không chịu thuế nhập khẩu.

Thực tế cho thấy, hàng hóa nhập khẩu qua kênh này không đơn thuần là tiêu dùng cá nhân, có trị giá nhỏ dưới 1 triệu đồng, chủ yếu là mỹ phẩm, quần áo, hàng gia dụng, đồ công nghệ, phụ kiện... Nhiều đối tượng đã mượn danh "hàng tiêu dùng nhỏ lẻ" để kinh doanh lại số lượng lớn trên mạng xã hội, sàn TMĐT nội địa hoặc cung cấp cho các đại lý bán lẻ.

"Hiện có rất nhiều trường hợp gom hàng từ Trung Quốc, chia nhỏ đơn về qua đường TMĐT rồi đưa lên bán lại trên TikTok, Facebook. Giá rất rẻ vì không bị tính thuế, không phải kiểm định chất lượng. Điều này đang bóp nghẹt các cơ sở sản xuất nhỏ trong nước," bà Nguyễn Thu Hà, chủ một cơ sở sản xuất hàng gia dụng tại Bắc Ninh chia sẻ.

Doanh nghiệp sản xuất trong nước dần mất "sân nhà"

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong, hàng nhập khẩu qua TMĐT đang len lỏi vào hầu hết các lĩnh vực vốn là thế mạnh của doanh nghiệp Việt như dệt may, gia dụng, phụ kiện thời trang, đồ điện tử tiêu dùng...Sự tràn ngập này khiến không ít doanh nghiệp sản xuất nội địa gặp khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa vốn đã chịu nhiều sức ép về vốn, nguyên liệu và mặt bằng sản xuất.

Còn theo đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, nhiều doanh nghiệp nội địa cho biết họ đang bị hàng ngoại nhập không thuế cạnh tranh trực tiếp về giá, khiến đơn hàng giảm mạnh, nhất là khu vực doanh nghiệp sản xuất đồ gia dụng và dệt may nhỏ, bị mất thị phần vào hàng nhập lẻ từ Trung Quốc, Thái Lan.

"Chúng tôi không thể cạnh tranh nổi với mức giá rẻ của hàng nhập khẩu lẻ. Họ không chịu thuế, không mất phí logistics nội địa, không chịu áp lực bảo hành. Trong khi chúng tôi sản xuất theo tiêu chuẩn Việt Nam, phải đóng đủ bảo hiểm, BHXH cho lao động…nhưng lại bị lép vế ngay trên sân nhà", bà Hà chia sẻ thêm.

Bên cạnh đó, có thể thấy, không chỉ về giá, hàng nhập khẩu qua TMĐT còn chiếm ưu thế về mẫu mã và tốc độ cập nhật xu hướng. Nhờ có nền tảng dữ liệu tiêu dùng toàn cầu và chuỗi cung ứng linh hoạt, các nhà sản xuất Trung Quốc, Thái Lan liên tục tung ra mẫu mới rất nhanh, trong khi doanh nghiệp Việt mất trung bình từ 1-2 tháng để nghiên cứu và sản xuất sản phẩm tương tự. Sự "chậm chân" này khiến nhiều thương hiệu nội địa, đặc biệt trong ngành hàng tiêu dùng, thời trang trẻ em, đồ gia dụng, bị loại khỏi "vòng xoáy cạnh tranh".

Cần lấp lỗ hổng từ chính sách miễn thuế với hàng nhỏ lẻ

Sự tiện lợi, giá rẻ, cùng với tốc độ giao hàng nhanh khiến hàng hóa nhập khẩu TMĐT ngày càng chiếm ưu thế. Đáng chú ý, phần lớn các đơn hàng này không phải chịu thuế nhập khẩu, do nằm trong ngưỡng miễn thuế với quà biếu, tặng hoặc hàng hóa trị giá dưới mức quy định theo Thông tư 191/2015/TT-BTC và Nghị định 08/2015/NĐ-CP. Theo đánh giá của Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam, đây đang là lỗ hổng lớn trong chính sách thuế, tạo điều kiện để các tổ chức, cá nhân thương mại hóa hàng hóa nhập khẩu dưới dạng đơn hàng cá nhân để trốn thuế.

"Hàng hóa nhập khẩu qua TMĐT đang tạo ra một ‘dòng chảy ngầm’ gây áp lực cho chuỗi cung ứng nội địa. Đây không còn là hình thức mua bán nhỏ lẻ đơn thuần mà đã trở thành một kênh phân phối cạnh tranh với cả nhà sản xuất Việt. Trong bối cảnh Chính phủ nỗ lực thúc đẩy sản xuất nội địa và nâng tầm chuỗi giá trị Việt, việc rà soát lại chính sách miễn thuế với hàng nhập khẩu TMĐT là điều rất cần thiết", ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) nhấn mạnh.

Còn theo ông Phong, sự bùng nổ của TMĐT xuyên biên giới đang đặt ra những thách thức ngày càng lộ rõ đối với sản xuất trong nước. Trong bối cảnh đó, việc xét dừng các rào cản thuế quan đối với hàng nhập từ TMĐT không chỉ để tăng thu ngân sách mà còn là cách để giữ vững nền sản xuất nội địa trong dài hạn.

Mới đây, nêu ý kiến đóng góp cho Dự thảo Nghị định quy định về quản lý hải quan đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT của Bộ Tài chính, VCCI cho rằng, quy định miễn thuế nhập khẩu với đơn hàng giá trị nhỏ (từ 1 triệu đồng trở xuống) chưa thực sự phù hợp và có nguy cơ tạo ra sự không bình đẳng với hàng hoá sản xuất trong nước.

Theo phân tích của VCCI, phần lớn hàng hoá nhập khẩu sẽ được miễn thuế nhập khẩu bởi giá trị mỗi đơn hàng TMĐT thường có giá trị thấp, thường không quá 1 triệu đồng. Năm 2024, hơn 324,1 triệu sản phẩm nhập khẩu đã được bán qua sàn Shopee, tạo ra doanh thu 14,2 nghìn tỷ đồng, tức giá trị trung bình chỉ khoảng 43.682 đồng/sản phẩm. Như vậy, quy định ngưỡng 1 triệu đồng, đồng nghĩa với phần lớn hàng hoá TMĐT nhập khẩu sẽ không chịu thuế nhập khẩu.

Đồng thời VCCI nhấn mạnh, quy định trên tạo ra sự bất bình đẳng với hàng hoá sản xuất trong nước. Các doanh nghiệp trong nước phải nộp thuế nhập khẩu với nguyên vật liệu nhập khẩu về để sản xuất hàng hoá, trong khi hàng hoá TMĐT được miễn hoàn toàn thuế nhập khẩu. Điều này vô tình vẫn tạo ra sự bất bình đẳng trong chính sách thuế, tạo lợi thế cạnh tranh cho hàng hoá nước ngoài. Vì vậy, cần cân nhắc áp dụng một chính sách thuế nhập khẩu toàn diện, không miễn giảm với hàng hoá TMĐT nhập khẩu.

Bên cạnh đó, Dự thảo của Bộ Tài chính dự kiến cho phép miễn giấy phép, điều kiện, kiểm tra chuyên ngành với hàng hoá nhập khẩu có giá trị từ 1 triệu đồng trở xuống nhưng mỗi năm tổng giá trị không quá 48 triệu đồng với mỗi tổ chức, cá nhân. Quy định đang thiết kế theo hướng quản lý theo người nhập khẩu. VCCI cho rằng, quy định này chưa phù hợp với đặc điểm TMĐT và có thể tạo ra lỗ hổng trong thiết kế chính sách.

"Việc áp dụng ngưỡng 1 triệu đồng gần như không có tác dụng khi phần lớn hàng nhập khẩu hiện nay có giá trị thấp. Điều này dẫn đến hệ quả là phần lớn hàng hóa TMĐT sẽ không phải chịu giấy phép, kiểm tra chuyên ngành, dù tổng giá trị hàng bán vào Việt Nam có thể rất lớn, gây bất bình đẳng với hàng hóa trong nước", VCCI nhấn mạnh./.